سیدمنصور سیدسجادی، ایران‌شناس و چهره ماندگار میراث فرهنگی نوشت:: شاید یکی از مهمترین ارزش‌ها و سرمایه‌های ملی هر ملتی، میراث فرهنگی آن سرزمین ـ ملموس و ناملموس ـ باشد و به همین خاطر توجه به حفاظت و معرفی نمادهای فرهنگی-تمدنی هر سرزمین نه تنها به مردم کشور میزبان، بلکه به تمام فرهنگ‌دوستان جهانی وظیفه‌ای لازم‌الاجراست. بنابراین توجه به ابعاد فرهنگی و اقتصادی کلیه نمادهای فرهنگی و از جمله محوطه‌های باستانی باید در صدر برنامه‌های سیاست‌گذاران  اقتصادی، فرهنگی و گردشگری کشور باشد.

کاروانسراها نمونه‌ای منحصر بفرد از گونه بنا و مجموعه معماری چند منظوره‌ای است که نشان‌دهنده مراحل مهمی از تاریخ معماری و یکی از آثار و ابداعات ایرانی است که به خوبی نشان‌دهنده ارزش‌های اخلاقی، اقتصادی، همیاری و پاسخ تمدن و فرهنگ پاکیزه جامعه ایرانی به نیازهای انسانی و نمونه‌ای درخشان از تفکری است که نشانگر تبادل ارزش‌های انسانی در بازه‌های زمانی گوناگون بوده است.
هر یک از این عوامل به تنهایی در بطن تفکر ساخت کاروانسراها دیده می‌شود. تاکنون مطالعات ارزشمندی از دیدگاه‌های علمی درباره ساختار و کاربری و نوع استفاده از این گونه بناها توسط متخصصین امر انجام شده است و نیازی به تکرار آن‌ها نیست اما از دیدگاهی دیگرمی‌توان اضافه کرد که ساخت یک کاروانسرا از سوی حاکمان، واقفان و خیرین، نشانه ای از توجه جامعه به مسافران، زائران و در راه ماندگان است. در دنیای قدیم و پیش از ورود به عصر فن‌آوری مدرن و ابداع هتل‌ها و مسافرخانه‌ها و مهمانسراهای جدید، مسافران و تاجران و زوّاری که از راه‌های بسیار دور هر یک با هدفی معین قدم به راهی می‌گذاشتند، همواره این نکته در ذهنشان می‌گذشت که حال و پس از طی طریقی نه چندان آسان در کجا می‌توان بیتوته کرد و کاروانسراها پاسخی به این پرسش بودند.

از سوی دیگر کاروانسراها محل برخورد و التقاط تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و مذاهب نیز به شمار می‌رفتند. افرادی که از سفری طولانی به کاروانسرایی می‌رسیدند، تنها به استراحت و یا مبادله کالا بسنده نمی‌کردند بلکه حامل آرای خود در زمینه‌های گوناگون خبری، علمی، فلسفی و مذهبی بودند که با یک دیگر به اشتراک می‌گذاشتند.  

ثبت کاروانسراهای ایران ـ همانند بادگیرها یا قنات‌ها که از وجوه مختص و بسیار خاص تفکر انسانی در خدمت به خلق است ـ از دیدگاه های گوناگونی مهم و قابل توجه می‌باشد. یکی از این دیدگاه‌ها مطالعه سبک  معماری ایرانی در دوره‌ها و مناطق جغرافیایی گوناگون با طبیعتی متفاوت، اما با هدفی یکسان یکی بوده است. امروزه نیز کاروانسراها منبع اقتصادی قابل توجهی از طریق جذب گردشگران هستند، اما این نیز مستلزم برنامه‌ریزی‌های دقیق و قابل اجرا برای مرمت و حفاظت این بناها میباشد که خود نیازمند تأمین منابع مالی اولیه است. فقدان منابع می‌تواند منجر به ناتوانی در توسعه استراتژی‌های توسعه پایدار مرتبط با کاروانسراها بشود و بنابراین مهم است اطمینان حاصل شود گردشگری یک پدیده پایدار و نتیجه برنامه‌ریزی‌های مدیریتی  قابل اجراست.

ثبت کاروانسرا های ایرانی در فهرست یونسکو اتفاق میمون و مبارکی است که نتیجه زحمات معماران، مرمت گران، نگهبانان آثار تاریخی و اولیای وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور است و آن را باید به فال نیک گرفت.

انتهای پیام/